Merhaba değerli okurlarımız,
Bu yazımızda, sizlere otizm spektrumu hakkında genel bilgiler vereceğiz, dizilerde/filmlerde otizmin nasıl işlendiğine dair örnekler sunacağız ve son olarak otizmli bireylerin hayatlarından bir örnek hikaye aktaracağız.
İyi okumalar dileriz!
Otizmli bireyler iletişim esnasında birçok sıkıntı yaşayabilmektedir: göz teması kurmakta zorlanmak, mimik ve vücut dili kullanamamak, başkalarının duygu ve düşüncelerini, ses tonunu ve yüz ifadelerini anlamada zorluk çekmek, tekrarlarla konuşmak, dokunmayı ve dokunulmayı sevmemek gibi. Semptomların derecesi ve çeşitliliği bireyden bireye farklılık gösterse de genel olarak otizmin insanın sosyal hayatını etkileyen bir farklılık olduğunu söyleyebiliriz.
Otizmli bireylerin sahip olabileceği semptomlardan biri de hakkında yoğun bir ilgi ve bilgiye sahip oldukları özel bir ilgi alanlarının olmasıdır. Otizmli bireyler iletişim konusundaki eksikliklerinden dolayı eğitim hayatlarında sıkıntı yaşayabilirler ve öğrenimleri dengesiz olabilir, bu özel ilgi alanlarında alışılmamış bir şekilde iyi olabilirken diğer akademik alanlarda sıkıntı yaşayabilirler.
Otizmin ve otizmli bireylerin toplum içerisinde farkındalık oluşturmasında geçmişten günümüze kadar çekilen birçok sinema ve televizyon yapımının da büyük bir payı vardır.
Otizmin Ekrandaki Örnekleri:
Rain Man (1988) : Raymond, otizmli ve savant sendromu olan kardeşi Charlie ile, babalarının, ölümünden sonra mirasının büyük bir kısmını Charlie’ye bırakması üzerine, ülke çapında bir yolculuğa çıkar.
What’s Eating Gilbert Grape (1993) : Otizmli kardeşi sebebiyle Gilbert’ın üzerine yüklenen sorumluluklar anlatılır.
Forrest Gump (1994) : Öğrenme güçlüğü yaşayan Forrest Gump’ın yaşamı ve sonrasında otizminin farkedilmesi konu alınır.
Silent Fall (1994) : Anne ve babasının öldürülmesiyle ilgili içinde sırlar saklayan otizmli bir çocuğun psikolog ile görüşmesi anlatılır.
Molly (1999) : Abisiyle yaşayan otizmli Molly’nin ameliyat sonrası dahiye dönüşmesi konu edilir.
I am Sam (2001) : Otizmli bir babanın kızının velayeti için savaşması anlatılır.
Mozart and the Whale (2005) : Savant ve Aspergers sendromlu iki birey arasındaki aşk hikayesi anlatılır.
Autism: The Musical (2007) : Müzikal hazırlayan otizmli beş çocuğun belgeselidir.
My Name is Khan (2010) : Asperger Sendromlu Hint bir Müslüman adamın ABD başkanı ile konuşabilmek için verdiği yolculuk mücadelesi.
Atypical (2017-) : Sam, 18 yaşında, otizm spektrumunda olan bir gençtir ve bir kız arkadaşı olmasının zamanının geldiğine karar vermiştir.
Good Doctor (Korean : Gut dakteo) (2013) / The Good Doctor (2017-) : Ülkemizde de 2019 yılında yayına başlayan ve Mucize Doktor adı altında uyarlanan bu yapım, savant sendromlu ve otizmli bir cerrahi asistanın hikayesini anlatmaktadır.
Gerçek Hayatta Otizmli Bireyler ve Temple Grandin
Hayatı hakkında çekilmiş Altın Küre ve Emmy ödüllü bir belgesel filme sahip olan Temple Grandin, hayvan refahı ve otizmli çocukları savunma konusunda lider bir aktivist. Grandin aynı zamanda Times dergisinin en etkili 100 isim listesinde, kahramanlar kategorisinde yer almaktadır.
Bu başarılı kadından, kendisi gibi otizm spektrumunda olan bireylere ve ailelerine verdiği bazı tavsiyeleri aktaracağız şimdi de sizlere:
Her otizmli bireyin sahip olduğu güçlü ve zayıf özellikler vardır. Eğer bireyin hayatında başarılı olması isteniyorsa güçlü olunan özellikleri geliştirecek uygulamalar yapılarak zayıf özelliklerin etkilerinin önüne geçilmesi sağlanabilir. İlgi alanları, sıkı sıkıya bağlı olunan arzular eğer üzerine gidilirse bireyin öğrenme evresini şekillendirebilir. Daha görsel anlatımlar bireylerin ilgisinin olduğu konularla birleştirilebilir. Örneğin Grandin ‘in ilgisinin olduğu hayvanlar üzerine çevresindeki insanların yoğunlaşması ve fen öğretmeninin görsel anlatımı derslerinde yoğun olarak kullanması bilime karşı olan ilgisini kullanılır hale getirmiştir.
Bireylere her ne kadar farklı metotlar denenerek eğitimler verilip gelişmeleri sağlanmaya çalışılsa da beklentinin makul tutulması en önemli faktörlerden biridir.
Birçok otistik çocuk çizim yapmada ve bilgisayar programlamada oldukça yeteneklidir. Bu yetenekleri desteklenmelidir.
Otizmli birçok insan görsel zekâlıdır. Örneğin elinize bir oyuncak uçak alın ve yukarı dediğiniz zaman uçağı masadan havaya kaldırın. Bazı çocuklar, uçak maketine “yukarı” veya “aşağı” yazılı kartlar yapıştırıldığında daha kolay öğrenebilir. Uçak havalanacağı zaman “yukarı” kartını ve uçağı indirdiğiniz zaman da “aşağı” kartını yapıştırın.
Uzun soluklu talimatlar vermekten kaçının. Otizmli insanların sıralamayı akılda tutmak konusunda zorlandıkları gözlemlenmiştir. Eğer çocuk okuyabiliyorsa, talimatları bir kâğıda yazın.
Birçok otistik çocuk bir konuya saplanıp kalır. Örneğin tren veya harita gibi konulara saplanıp kalabilirler. Bunu çözmenin en iyi yolu; saplandıkları konuyu, çocuğun eğitimini desteklemek amacıyla kullanmaktır.
Son olarak, yazımızı gerçek hayatta otizmli bireylerle ilgili bazı istatistikler ve bilgi derlemeleri vererek bitirmek istiyoruz.
Otizme sahip yetişkin bireylerin %15-20 kadarı bağımsız olarak ve herhangi bir desteğe ihtiyaç duymadan yaşamlarını sürdürebiliyor. Bireylerin bilişsel beceri seviyelerinin ne olduğu bu orana etki etmiyor.
Genç yetişkin bireylerden %44 kadarı ikinci eğitimlerine (üniversite, teknik okul vb.) devam ediyor.
Üniversiteye girdikten sonra çoğu birey bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik alanlarına yöneliyor.
Benliğinin farkında olma ve kendini savunma otizmli bireylerin iki önemli özelliğidir. Bu iki yetenek üzerinde üniversite öncesi çağlarda çalışılmış olunması bireye büyük yarar sağlar.
İşe girileceği zaman önceden bir staj evresine benzer bir evre imkanı bireylere sunularak hangi departmanlarda daha etkili olabilecekleri ve farklı departmanda çalışan insanlarla olan uyum ve iletişim becerileri gözlenebilir. Bu evreden sonra işe alım yapıldığında hem birey hem de bireyin çalışacağı kurum için avantajlar elde edilir.
Yararlandığımız Web Siteleri ve Kaynaklar:
https://www.webmd.com/brain/autism/understanding-autism-basics
University of California, Davis
0 Yorumlar