“İnsanlar sevgiye açlar; mutlu ya da mutsuz biten sayısız aşk hikâyesi izlerler, yüzlerce aşk şarkısı dinlerler. Buna rağmen pek azı sevgiye ilişkin bir şeyler öğrenmenin gerekli olduğunu düşünür” diyor Fromm. Sevmek temasının epistemolojik açıdan incelenmesini ve salt sevme eylemi üzerinde kafa yorulmasının önemini vurguluyor. Bilinç düzeyinde sevginin kavramsal anlamından yola çıkarak bir öz farkındalık yaratmayı gaye edinen Fromm, kitabında sadece iki insanın birbirine duyduğu “aşk" denen duygudan değil pek çok farklı nesneye/kişiye duyduğumuz sevgiden de bahsediyor. Gelin Erich Fromm'un “Sevme Sanatı" kitabını biraz daha yakından inceleyelim.
Erich Fromm, aşk hayatı oldukça yoğun geçen 20.yy’da
yaşamış Alman doğumlu Amerikan bir sosyolog. Sevme Sanatı eseri, Erich Fromm'un
olgunluk döneminde kaleme aldığı ve kendisinin sevme serüvenlerinden de
emareler barındıran bir kitap. Kitapta pek çok alt başlıkta sevginin türleri ve
özelliklerinden bahsedilmiş. Gelin bunlardan kitaptaki sıraya uyacak şekilde
bahsedelim:
Sevmek Bir Sanat Mıdır?
Sevmenin bir sanat olduğunu düşünen Fromm, bu yüzden
de emek ve bilgi olmadan sevginin anlamının tam olarak kavranamayacağını
söylüyor. İlk kuralın sevginin de yaşamak gibi bir sanat olduğunun farkına
varmak olduğundan bahsediyor. Çekicilik nosyonu üzerinden kadında ve erkekte
farklı özelliklerin sanatın parçası olduğunu ve tarihsel dönemlere göre de bu
cazibenin değiştiğini söylüyor. “Kişiyi çekici yapan şey, fiziksel olduğu kadar
düşünsel olarak da günün modasına bağlıdır.” savını savunan Fromm, sevgi
sorununun nesnesinden kaynaklanmadığını bize açıklıyor. Sevme sanatı konusunda
da her sanatta olduğu gibi öğrenme sürecinin; kuramda ustalaşmak, pratikte
ustalaşmak ve dünyada ondan çok önemsediği hiçbir şeyin bulunmaması
aşamalarından geçmesi gerektiğini söylüyor.
Sevgi Kuramı – Sevgi, İnsanın Var Oluş Sorusunun Yanıtı
İnsan, sosyal bir varlık olduğu için var olduğu andan
itibaren diğer insanlarla bir arada yaşaması gerekir. Her çağda ve uygarlıkta
da bu gerekliliğin çözümüne nasıl varacağı merak konusu olmuştur. Hayvanlara/nesnelere/Tanrıya
tapınmak, sanatsal yaratıcılıkta bulunmak, birbirini sevmek gibi çözümler
bulmaya çalışmışlar. Birbirini sevmek bağlamında inceleyecek ve insanlığın kökenine
inecek olursak, kadın ve erkek; kendilerini ve birbirilerini fark ettiği andan,
farklı cinsiyette olduklarının bilincine vardıktan sonra birbirini sevmeyi öğreniyor.
Sevginin benliği, bu bir arada oluş durumuyla ortaya çıkıyor. Ancak bazı
durumlar var ki; annenin bebeğiyle olan ilişkisi gibi -bebeğin benliği henüz gelişmediğinden-
bebeğin varlığından sevginin biçimini yalnızca ontolojik olarak görüyoruz.
Varlığın anlamlandırılması ve benliğin oluşması bu perspektifte sevginin
ifadesi olarak kitapta karşımıza çıkıyor.
Var oluş konusunu yalnızlıktan kurtulma çabası olarak
ele alan Fromm, bu kurtuluşun kendinden geçişle (trans) mümkün olacağını
söylüyor. Bu kendinden geçişin dinsel ayinler, uyuşturucu ve cinsel birleşim
gibi farklı yöntemlerle gerçekleşebileceğinden bahsediyor. Cinsel birleşim
konusunda ise Fromm “İçinde sevgi bulunmayan bir cinsel birleşme iki insan
arasındaki uçurumu kısa süre kapatsa bile tümüyle yok edemez.” diyerek çözümün karşımıza
çıkabilecek sorunlarından da bahsediyor.
Sevginin var oluş temasında ele alınan bir diğer husus
da bireyin farklı olma gereksinimi içinde aldığı tavır olarak geçiyor. Bu
farklılıktan doğan eşitlik anlayışının bozulmaması için Fromm'un kalıcı olacağını
düşündüğü önerisi de şöyledir “Tam çözüm, insanlar arası birlikteki başarıda,
bir başka insanla sevgi içinde kaynaşmakta yatmaktadır.”
Sevgiyi eylem konusunda da ele alan Fromm bunun
hakkında “Sevmek bir eylemdir; edilgen bir duygu değil. Bir şeyin ‘içinde
olmaktır', bir şeye ‘kapılmak' değil. En genel biçimiyle sevmenin etken yapısı,
sevmenin almak değil öncelikle vermek olduğu biçiminde tanımlanabilir.”
sözlerini sarf ediyor. Buradan Fromm'un bahsettiği sevgi anlayışı özünde; fedakârlık,
diğerkâmlık, özgecilik gibi vermek temalı duygularla işlediğini ancak vermek
konusunu da; vazgeçme, kurban olma, yoksun kalma olarak da algılanmaması
gerektiğini söylüyor. Maddeler dünyasında da olduğu gibi sevgide de çok sevgisi
olan değil, sevgisini çok paylaşan/veren zengindir. Bu konuda da Fromm “İnsan
vermekle, karşısındakini de veren kişi yapar; böylece her ikisi yeni bir şey
oluşturma sevincini bölüşür.” sevgiyi sevgi üreten güç olarak yorumluyor ve
“Eğer sevginiz sevgi doğurmuyorsa bu, sevginizin sevgi üretmediği anlamını
taşır.” diyor. Verme unsurunda da önemli olan faktörlerin; ilgi, sorumluluk,
saygı ve bilgi olduğundan bahsediyor.
Sevginin Nesneleri
Sevgi, bir kişiyle olan ilişki değil; bir tutum, tavır,
sevilen öznenin gözünden hayata bakıştır. Bu durumu Fromm, sadece nesneyle
ilişkili bir durum değil tüm dünyaya karşı bağlılığı ifade eden karakter
yönelimi olarak yorumluyor. Sabahattin Ali'nin de dediği gibi “Ne kadar çok
insanı seversek, asıl sevdiğimiz bir tek kişiyi de o kadar çok ve kuvvetli
severiz. Aşk, dağıldıkça azalan bir şey değildir.” Sevgiyi türlerine göre
ayıran Fromm bunları şu şekilde kategorize ediyor:
Kardeşlik Sevgisi: Tüm
sevgi çeşitlerinden önce var olan, en temel sevgi olarak geçiyor. En önemli
özelliği de tek kişiye ait olmamasıdır. İçerisinde dayanışma, birleşme, kaynaşma,
acıma, bilme ve tanıma gibi unsurlar vardır.
Anne Sevgisi: Çocuğun
gereksinimlerinin koşulsuz karşılanması edimini barındıran sevgidir. Anne
sevgisi hakkında “Çocuğa hayatta kalma isteğini, yaşama sevincini aşılayan
sevgi" yorumunda bulunan Fromm, aynı zamanda bu sevgide narsist bir yan
olduğundan annenin düşkünlüğü ve özgeciliğinin narsisizmini besleyen bir tarafı
olduğunu, çocuğundan ayrı kaldığında gösterdiği reaksiyonun sevginin
gerçekliğini gösterdiğini söylüyor.
Cinsel Sevgi: Karşındakiyle
bütün olma, bir potada erime yekvücut olma gayesi taşıyan şiddetli istektir. Cinsel
sevgi hakkında “iki kişilik bencillik", “iki kişilik yalnızlık”
ifadelerini kullanana Fromm, insanın sevdiği kişide tüm insanlığı, yaşayan ne
varsa hepsini sever savını da bu konuda destekliyor. Sevmek, yaşamı bir
başkasıyla birleştirme arzusu olarak ele alınıyor ve “Birini sevmek sadece
güçlü bir duygu değildir; bir düşünce, bir yargı, verilen bir sözdür.” diyor
Fromm.
Kendini Sevme: Sevgi
konusunda başkalarına olan tutumumuz üzerinde yorumlar yaptık çünkü başkalarını
sevmek erdem, kendimizi sevmek pek de doğru kabul edilmemiştir. Ancak Fromm’un
“Beni içine almayan hiçbir insan kavramı yoktur.” sözü başkalarına olan
sevgimizin temelinde aslında öz sevgi olması gerektiğini bize gösteriyor. Çünkü
bizler aynı zamanda kendi duygu ve davranışlarımızın nesnesiyizdir.
Tanrı Sevgisi: Gerek tektanrılı gerekse çoktanrılı dinlerin tamamında Tanrı; en yüce değerin, en çok aranan iyiliğin simgesi olarak göze çarpıyor. Tanrı'ya olan bakış açımızın anaerkil-ataerkil toplum düzeyine göre farklı algılanabileceğini söyleyen Fromm, kişinin Tanrı sevgisini “Tanrı kavramına ilişkin ulaştığı olgunluk düzeyi” olarak yorumluyor.
Sevginin Uygulanması
Kitabı okurken girdiğimiz temel beklenti aslında sevginin uygulamada bize ne gibi bir yol göstereceği yönünde olsa da Fromm bu kısımda reçete niyetinde açıklamalar yapmamş. Çünkü hepimizin birbirinden farklı olması gibi kurduğumuz her ilişkinin de kendine has incelikleri vardır. Bu konuda Fromm, “Sevmek, kişinin salt kendisi için ve tek başına edinebileceği bireysel bir deneyimdir.” yorumunda bulunuyor. Burada önemli olanın sevmenin sanatsal disiplin olduğunun göz ardı edilmemesi diyebiliriz. Fromm, çözümün disiplinli olmak ve bu yönde atılacak bireysel yöntemlerden bahsediyor. Son olarak da "Sevgiden söz etmek ‘boş öğütler vermek' değildir, çünkü sevgiden söz etmek en basitinden en temel ve gerçek gereksinimden söz etmek demektir" diyor.
Sevgiyle kalın.
0 Yorumlar